آیین‌نامه‌ها, زلزله, میلگرد بستر, والپست

ضعف‌های آیین نامه‌ای و ضعف‌های اجرایی در زلزله کرمانشاه

ضعف های اجرایی زلزله کرمانشاه

در ساعت 21:48 تاریخ 21 آبان 1396 زلزله‌ای به قدرت 7.3 ریشتر شهرهای ازگله ثلاث باباجانی استان کرمانشاه ایران و حلبچه عراق را لرزاند. این زلزله حتی تا کشور اسرائیل و امارات متحده عربی نیز احساس گردید. مرکز زلزله 30 کیلومتری شهر حلبچه عراق بود. در این زلزله حداقل 630 نفر کشته‌شدند که بیشتر آنها کردهای ساکن در شهر حلبچه عراق و استان کرمانشاه ایران بودند. در این زلزله بیش از 8100 نیز مجروح شدند و بیش از 70.000 نفر بی‌خانمان شدند. با وجودی که آمار دقیقی درباره خسارات جانبی ارائه نشده‌است، این زلزله قطعاً مرگبارترین زلزله در کل جهان در سال 2017 بوده‌است.

سازمان زلزله‌نگاری ایران، تا ساعاتی بعد از زلزله 50 و در کل 242 پس‌لرزه ثبت کرده‌است. در بین شهرهای استان کرمانشاه شهر سرپل‌ذهاب و ازگله بیشترین آسیب را دیدند. جمعیت مجموع این دو شهر بالغ بر 30.000 نفر بودند که بیش از نیمی از خسارات جانی این زلزله را متحمل شدند.
حوادث ناشی از این زلزله یکی از مهمترین عواملی بوده‌است که باعث ایجاد تغییرات و اصلاحاتی در آیین‌نامه استاندارد 2800 شد.

عدم اجرای صحیح و اصولی سازه‌ها از مهمترین دلایل تخریب و خسارات فراوان در این زلزله بود و از طرفی در خود آیین‌نامه‌ها نیز نقص‌ها و کمبودهایی وجود داشت که در ادامه در مورد آنها صحبت می‌کنیم.

ضعف‌های اجرایی

عدم استفاده از بتن مقاوم

پس از وقوع زلزله آزمایشاتی بر روی بتن سازه‌های تخریب‌شده در شهرهای سرپل ذهاب و اسلام آباد غرب انجام شد. برای ارزیابی اولیه مقاومت بتن از چکش اسنیت استفاده شد. نتایج آزمایشات نشان از ضعف مقاومت بتن داشت. عدم دانه‌بندی مناسب شن و ماسه، استفاده از نخاله به جان شن و ماسه، وجود خاک در داخل بتن و ساخت بتن به صورت دستی از دلایل این مقاومت ضعیف بود.

کمبود آرماتور عرضی در اجزای سازی بتون آرمه

طبق آیین نامه فاصله استاندارد برای آرماتورهای عرضی مشخص شده‌است که متاسفانه در موارد زیادی مشاهده شد که این فاصله استاندارد رعایت نشده‌است.

عدم رعایت خم 135 درجه خاموت‌ها

در استفاده از خاموت‌ها لازم است انتهای میلگرد زاویه 135 درجه داشته باشد که متاسفانه در آرماتوربندی ستون‌های تخریب‌شده خلاف این مساله مشاهده شد.

عدم استفاده از میلگرد سنجاقی

در آرماتوربندی برای میلگردهای طولی اضافه می‌بایست یک در میان از خاموت سنجاقی استفاده شود. عدم استفاده از این نوع خاموت باعث ضعف در مقاومت بتن آرمه خواهد شد.

عدم اجرای صحیح چشمه اتصال

در این اتصال باید تعداد خاموت در حد فاصل تیر به ستون، در داخل ستون قرار داده‌شود. از آنجایی‌که که قرار دادن این خاموت‌ها در محل اتصال تیر و ستون کار دشواری است گاهی مشاهده می‌شود اجراکنندگان از انجام این کار طفره می‌روند. عدم استفاده از این خاموت‌ها باعث ضعف شدید اتصال در مقابل نیروهای برشی ناشی از زلزله می‌شود. متاسفانه اکثر خرابی‌های اتفاق افتاده در زلزله کرمانشاه به دلیل این نقص بوده‌است.

وجود طبقات نرم در سازه

به طور کلی اگر سختی جانبی طبقه‌ای کمتر از طبقه فوقانی یا پایینی خود باشد به آن طبقه، طبقه نرم گفته می‌شود. طراحان سازه باید از ایجاد این طبقه در یک ساختمان پرهیز کنند چرا که عاملی مهم در تخریب ساختمان تحت زلزله است. این ملاحظه متاسفانه در بسیاری از ساختمان‌های شهرهای سرپل ذهاب و اسلام‌آباد غرب رعایت نشده‌بود که منجر به ایجاد خسارات جانی و مالی بسیار شد.

ساخت بعضی از ساختمان‌ها در بستر نامناسب

طبق عقیده کارشناسان در ساخت چندین ساختمان فولادی زمین زیر ساختمان‌ها به طور مناسب بررسی نشده‌بودند که یکی از عوامل مهم تخریب این ساختمان‌ها بوده‌است. در فاصله 12 متری بستر بعضی از شهرک‌ها لایه خاک رسی وجود داشت که برای احداث ساختمان‌ها با طبقات بالا مناسب نبود.

ضعف‌های آیین نامه‌ای

طی تجربیات و مشاهداتی که از زلزله کرمانشاه به دست آمد و با توجه به تخریب‌هایی که در سازه‌ها صورت گرفته‌بود، شاهد ضعف‌های آیین نامه‌ای زیادی بوده‌ایم که به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:

عدم استفاده از وال پست

استفاده از وال پست در آیین نامه 2800 به طور بسیار مختصر و بدون ارائه جزئیات کافی آمده‌است. در زلزله کرمانشاه خرابی‌های فراوان اجزای غیرسازه‌ای این مهم را به اثبات رساند که نیاز اساسی به اصلاح آیین نامه در رابطه با استفاده از وال پست وجود دارد. به همین دلیل پیوستی به عنوان طراحی سازه ای اجزای غیرسازه ای (پیوست ششم) به این آیین نامه اضافه شد.

عدم استفاده از المان میلگرد بستر

از دیگر نقص‌هایی که در سازه‌های تخریب‌شده در کرمانشاه مشاهده شد ریزش دیوارهای داخلی و پیرامونی بود و این در حالی بود که در بعضی از سازه ها از میان قاب‌ها نیز استفاده شده‌بود. دلیل این امر عدم استفاده از المان میلگرد بستر بود که کمبود آن در آیین نامه‌ها کاملاً مشهود بوده است. البته بعداً به این مورد نیز به تفضیل در پیوست ششم رسیدگی شد.

وجود ستون کوتاه

از دیگر موارد شایع که سبب ایجاد خسارات در این زلزله بود وجود پدیده ستون کوتاه در سازه‌ها بود. ستون کوتاه در یک ساختمان زمانی رخ می‌دهد که در یک طبقه یک یا چند ستون از باقی ستون ها ارتفاع کمتری داشته‌باشد. این ارتفاع کوتاه باعث می‌شود در نیروی جانبی ناشی از زلزله آن ستون سختی بسیار بیشتری از خود نشان داده و از محل خود تخریب گردد. این مورد نیز به شکل مناسب در آیین نامه 2800 بررسی نشده‌است که در پیوست ششم اصلاح شده‌است.

عدم اتصال صحیح نمای خارجی به سازه

در اجرای مناسب نمای خارجی دو نکته حتماً باید رعایت شود: اول اینکه مخصوصاً در ساختمان‌های با طبقات زیاد حدالمقدور از متریال سبک برای نمای بیرونی استفاده گردد تا میزان بار مرده ساختمان کاهش پیدا کند. دوم اینکه نمای خارجی باید به طریقی مناسب به دیوار پیرامونی مسلح شده متصل گردد که در تکانش های ناشی از زلزله فرو نریزد. در آیین نامه 2800 در رابطه با اجرای صحیح نمای خارجی اشاره‌ای بسیار مختصر شده‌است و جزئیات دقیق نیامده‌است. این نقص در پیوست ششم رفع شده‌است و با جزئیات به این مساله پرداخت شده‌است. همین‌طور نشریه 714 با عنوان دستورالعمل طراحی سازه‌ای و الزامات و ضوابط عملکردی و اجرایی نمای خارجی ساختمان‌ها ارائه شده‌است که به طور مفصل و با جزئیات کامل در این زمینه صحبت می‌کند.

نوشته های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *