وال مش (Wall Mesh) چیست؟

فایبرگلاس همان طور که از نامش مشخص است از الیاف شیشه تشکیل شده است. انواع مختلفی از فایبرگلاس وجود دارد. انواع فایبرگلاس‌ها خصوصیات بسیار جالبی دارند که باعث شده است در صنایع مختلف استفاده‌های فراوان داشته باشند. ساختمان‌سازی نیز مستثنی نیست و در آن نیز کاربردهای مختلفی از فایبرگلاس استفاده می‌شود.

پلاستر سیمانی

پلاستر سیمانی عموما حاصل ترکیب سیمان، ماسه و آب است. نسبت استفاده از این مواد بسته به نوع کاربرد می‌تواند متفاوت باشد. ممکن است در کاربردهای خاص از مواد دیگری نیز در این مخلوط استفاده شود. مخلوط پلاستر سیمانی دارای خاصیت قلیایی بالایی است (PH حدود 12.5). به همین خاطر الیاف شیشه به کار رفته در وال مش از نوع الیاف شیشه مقاوم در مقابل مواد قلیایی می‌باشد (فایبرگلاس نوع Alkali-Resistant یا AR). پلاستر سیمانی را می‌توان به صورت پاششی یا به صورت دستی با ماله بر روی وال مش قرار داد.

پلاستر گچی

پلاستر گچ به سادگی و از مخلوط گچ و آب ساخته می‌شود. البته در ساخت این نوع پلاستر نیز ممکن است مواد دیگری افزوده شود تا ویژگی متفاوتی به پلاستر دهد. به واسطه نداشتن ماسه پلاستر گچی نسبت به پلاستر سیمانی می‌تواند سطح صاف‌تری ایجاد کند. همچنین پلاستر گچی از پلاستر سیمانی سریع‌تر به حالت سخت در می‌آید. پلاستر گچی با ضخامتی معمولا بین 6 الی 20 میلی متر اجرا می‌شود.

• در ابتدا دیوارچینی دیوار انجام می‌شود و پس از اتمام دیوار چینی مکان‌های قرارگیری وال مش علامت زده شده و لایه اول پلاستر وال مش بر روی دیوار کشیده می‌شود.
• بر اساس نقشه‌های اجرایی توری‌های فایبرگلاس در مکان خود قرار می‌گیرند و سپس بر روی آنها لایه دوم پلاستر اجرا می‌گردد. برای سهولت در کار ممکن است از میخ یا نگهدارنده‌هایی شبیه آن برای نگهداری موقت توری‌ها بر روی دیوار استفاده شود.
• بعد از اتمام قرار دادن توری‌های فایبرگلاس در مکان خود، نبشی‌های منقطع بر روی قاب سازه‌ای پیرامون دیوار طبق نقشه اجرایی در فواصل مشخص با چسب اپوکسی نصب می‌گردند.

عملکرد بهتر لرزه ای

تست میز لرزه تستی است که توسط آن می‌توان به طور آزمایشگاهی عملکرد یک سازه یا قسمتی از یک سازه را بررسی کرد. سازه مورد نظر بر روی سطح این دستگاه قرار داده می‌شود. میز لرزه می‌تواند لرزه‌هایی با شدت خواسته شده تولید کند و محققین عملکرد سازه‌ای که بر روی میز قرار داده شده در اثر این لرزه‌ها را مشاهده و بررسی می‌کنند. در کشورهای پیشرفته میزهای لرزه بزرگی ساخته شده‌اند که توسط آنها می‌توان عملکرد لرزه‌ای یک ساختمان بزرگ واقعی را نیز تست کرد. در تست میز لرزه برای یک دیوار، دیوار مسلح شده با وال مش عملکرد به مراتب بهتری نسبت به یک دیوار مسلح شده با وال پست‌های فلزی داشت.

پیچیدگی و هزینه کمتر

در اجرای وال مش به جای وال پست‌های فلزی دیگر، هم هزینه مصالح و هم هزینه اجرای طرح کمتر خواهد بود. در اجرای وال مش دیگر نیاز به استفاده از وادارهای افقی یا عمودی، میلگرد بستر، نبشی و ناودانی یا قوطی برای ایجاد اتصال‌های کشویی و تلسکوپی، پلیت فلزی، پیچ و رول بولت و چسب کاشت پلیت و … نمی‌باشد. در نتیجه در نهایت میزان مصرف فولاد در ساختمان کاهش می‌یابد که عامل اصلی کاهش هزینه اجرای وال مش نسبت به وال پست‌های فلزی است. در روال اجرای وال پست‌های فلزی ابتدا وادارهایی که طبق نقشه باید مورد استفاده قرار گیرند، ساخته و آماده نصب می‌شوند. پلیت‌های فلزی نصب وادارها یا باید از قبل در بتن کاشته شده باشند یا بعدا توسط پیچ و رول بولت در بتن قرار داده می‌شوند. سپس باید توسط نبشی یا ناودانی یا قوطی اتصال‌های لازم برای وادارها ایجاد شوند. البته در اسکلت‌های فلزی دیگر نیازی به کاشت پلیت در بتن نیست و اتصالات نگهدارنده وادارها روی خود اسکلت فلزی قرار می‌گیرند. این روال، روندی طولانی و مشکل به همراه دیتیل اجرایی پیچیده است که پیاده سازی صحیح آن نیاز به نیروی کار ماهر و متخصص دارد. در حالی که اجرای وال مش به مراتب ساده‌تر بوده و نیازی به انجام این همه مراحل مختلف قبل از دیوارچینی ندارد. به علت سادگی، اجرای وال مش نیازمند نیروی ماهر و متخصص ندارد و با یک آموزش مقدماتی ساده فرد می‌تواند به عنوان یک نیروی نصاب توری‌های وال مش، اقدام به اجرای وال مش نماید. به واسطه مواردی که گفته شد اجرای وال مش نسبت به وال پست‌های فلزی به مراتب ساده‌تر و ارزان‌تر است. هزینه اجرای وال مش نسبت به وال پست‌های فلزی حدود 30 تا 60 درصد می‌تواند کمتر تمام شود.

وزن سبک تر

مشخصا وزن توری‌های وال مش قابل مقایسه با قطعات به کار رفته در وال پست‌های فلزی نمی‌باشد. وزن بالای اجزای غیرسازه‌ای می‌تواند تاثیر منفی بر روی رفتار لرزه‌ای سازه داشته باشد. به همین دلیل در این مورد هم وال مش نسبت به وال پست‌های فلزی مزیت دارد. از آن گذشته وزن پایین وال مش‌ها باعث می‌شود که حمل و نقل آنها و همچنین نگهداری و انبار کردن آنها در کارگاه‌های ساختمانی ساده‌تر انجام شود. در پروژه‌های بزرگ که نفرات زیادی با هم در ساخت یک پروژه همکاری می‌کنند و سازمان دهی نفرات و مصالح اهمیت بسیار دارد این امر می‌تواند بسیار سودمند باشد.

اجرای سریع تر

همان طور که گفته شد اجرای وال مش مراحل بسیار کمتری دارد و دیتل اجرای آن نیز به مراتب ساده‌تر است. ضمنا اجرای وال مش بعد از دیوارچینی انجام می‌شود و نیازی به انجام کار زیادی قبل از دیوارچینی یا در حین آن نمی‌باشد. در نتیجه زمان اجرای وال مش به مراتب کمتر از وال پست‌های فلزی خواهد بود. این مورد برای سازندگانی که پروژه آنها باید تا قبل از زمان خاصی پایان یابد می‌تواند بسیار جذاب باشد.

عدم ایجاد ترک بر روی دیوار بعد از نازک کاری

ضریب حرارتی فلز با مصالح دیگر مانند انواع بلوک‌های ساختمانی و سیمان و گچ و ماسه و دیگر مصالحی از این دست اختلاف زیادی دارد. به این معنی که میزان انبساط و انقباض آنها در دماهای مختلف تفاوت زیادی خواهد داشت. این مساله باعث می‌شود که بعد از پایان نازک کاری، بر روی دیوارهایی که در آنها از وال پست‌های فلزی استفاده شده است، گاهی شاهد ترک خوردگی باشیم. اما توری‌های فایبرگلاس وال مش دارای چنین تفاوتی در ضریب حرارتی نسبت به مصالح دیگر به کار رفته در دیوار نیستند. در نتیجه دیوارهای مقاوم شده با وال مش پس از اتمام کار ترک خوردگی نخواهند داشت. (لازم به ذکر است که ترک خوردگی دیوارها می‌تواند به دلیل عدم رعایت ملاحظات دیگری نیز صورت گیرد. اما حتی با رعایت تمام این ملاحظات، اختلاف گرمایی وال پست‌های فلزی همچنان می‌تواند باعث ایجاد ترک‌هایی روی سطح دیوار پس از پایان کار آنها باشد که در استفاده از وال مش‌ها این مساله دیده نمی‌شود.)

امکان اجرای آن برای ساختمان‌های قدیمی

همان طور که گفته شد، اجرای وال مش پس از پایان دیوارچینی انجام می‌شود. در نتیجه این ویژگی مناسب از وال مش می‌توان برای ساختمان‌هایی که دیوارهای غیر سازه‌ای آن قبلا مقاوم سازی نشده است استفاده کرد. همچنين در مورد ساختمان‌هایی که به دلایل مختلف دیوارهای آن وضعیت خوبی نداشته و امکان ریزش آنها وجود دارد می‌توان از وال مش برای مقاوم سازی استفاده کرد. در بازسازی بناهای باستانی و تاریخی نیز برای حفاظت از دیوارها می‌توان از سیستم وال مش بهره جست. بدیهی است نصب سیستم وال مش برای بناهای باستانی مستلزم رعایت نکات بیشتری به منظور حفظ اثر تاریخی بنا است.

دوام و عمر طولانی تر

اجزای تشکیل دهنده وال پست‌های فلزی مانند بسیاری از فلزات دیگر در طی زمان در معرض زنگ زدگی و خوردگی هستند. اقلام فلزی در مقابل تغییرات محیطی آسیب پذیرند و همیشه نیاز به انجام اقداماتی در جهت محافظت آنها وجود دارد. اما فایبرگلاس چنین مشکلی ندارد و سال‌های زیادی بدون هیچ مشکلی دوام می‌آورد. عدم خوردگی و پوسیدگی وال مش‌های فایبرگلاس باعث می‌شوند حتی آنها بتوانند بیش از خود بنا عمر کنند.

تولید وال مش از الیاف با استحکام کششی ضعیف

عملکرد وال مش در حفظ دیوار در لرزه‌های ناشی از هر نوع نیروی جانبی کاملا وابسته به استحکام کششی تارهای الیاف شیشه آن است. در هنگامی که دیوار دچار ارتعاشات می‌شود فشار زیادی به تارهای وال مش وارد می‌گردد. این تارها در راستای خود تا حدودی خاصیت ارتجاعی دارند اما دارای استحکام بسیار بالایی هستند. این استحکام بالا برای عملکرد وال مش بسیار حیاتی است. در واقع این استحکام بالای الیاف وال مش است که دیوار را از فرو ریختن محافظت می‌کند. در صورتی که وال مش، وال مش استانداردی نباشد و از الیاف مناسب ساخته نشده باشد نمی‌تواند عملکردی که مد نظر است را از خود نشان دهد. متاسفانه در حال حاضر افرادی سودجو اقدام به تولید و یا فروش وال مش‌های غیر استاندارد می‌کنند و با وجودی که محصول آنها تاییدیه و استانداردهای لازم را کسب نکرده است با سوء استفاده از خوشنامی و عملکرد مناسب وال مش‌های استاندارد در صنعت ساختمان، اقدام به فروش محصول بی‌کیفیت خود را می‌کنند. از آنجایی که کارایی وال مش تنها در زمان وقوع حوادثی مانند زلزله خود را نشان می‌دهد ممکن است سالها عدم کیفیت وال مش‌های استفاده شده در یک ساختمان خود را نشان ندهد. بنابراین در هنگام به کارگیری وال مش لازم است که اطمینان حاصل شود که محصولی که خریداری می‌شود دارای استانداردها و تاییدیه‌های لازم باشد.

تولید وال مش از الیاف غیرمقاوم در مقابل قلیا

در اکثر موارد پلاستر مورد استفاده برای نصب وال مش از نوع پلاستر سیمانی است. همان طور که گفته شد ملات این نوع پلاستر خاصیت قلیایی شدیدی دارد. در صورتی که الیاف وال مش از نوع AR که نسبت به محیط‌های قلیایی مقاوم است نباشد، در این محیط دچار آسیب می‌شوند. حتی اگر الیاف وال مش مورد استفاده در حالت عادی استحکام کششی کافی را داشته باشند در اثر خوردگی حاصل از قلیا استحکام خود را از دست می‌دهند. در هنگام انتخاب وال مش برای مقاوم سازی دیوارها، سازندگان باید به این نکته دقت نمایند که وال مشی که خریداری می‌کنند نسبت به محیط‌های قلیایی مقاومت کافی داشته باشند.

مشکلات اجرایی وال مش

با وجود تمام مزایایی که برای اجرای وال مش شمردیم نصب وال مش محدودیت‌هایی نیز دارد که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم. عملکرد وال مش علاوه بر کیفیت مناسب الیاف شیشه بسیار وابسته به اجرای صحیح آن نیز می‌باشد. عرض وال مش‌ها، مکان اجرای آنها، فاصله آنها، عرض نبشی‌های نگهدارنده و باقی نکات اجرایی آنها باید کاملا مطابق آیین نامه‌ها انجام شود وگرنه وال مش عملکرد مناسب خود را نخواهد داشت. یکی از نکات اجرایی مهم در زمان نصب وال مش نصب دوطرفه و دقیقا مقابل هم نوارهای وال مش‌ها در دو طرف دیوار است. اگر وال مش تنها در یک سمت دیوار نصب شود تنها از یک طرف دیوار در مقابل فرو ریختن محافظت می‌شود و به سادگی امکان ریزش از سمت دیگر را خواهد داشت. حتی اگر در دو طرف دیوار وال مش‌ها نصب شده باشند اما دقیق در مقابل هم قرار نگرفته باشند مخالفت دیوار در مقابل ارتعاشات در دو سمت دیوار متفاوت خواهد بود که منجر به کاهش استحکام آن نسبت به حالت نصب نوارهای وال مش به صورت دقیق در مقابل هم می‌شود. ضمنا پهن‌تر کردن نوارهای وال مش در یک سمت دیوار نمی‌تواند جای نصب وال مش در طرف دیگر را بگیرد.

با توجه به این نکته اجرایی مهم، در دیوارهای پیرامونی ساختمان‌هایی که در طرف دیگر آنها ساختمانی از قبل ساخته شده است نصب وال مش امکان پذیر نمی‌باشد. ضمنا در ساختمان‌های با ارتفاع زیاد در دیوارهای پیرامونی نصب وال مش سمت بیرون ساختمان ممکن است بسیار مشکل باشد و نیاز به داربست و حتی در ساختمان‌های مرتفع نیاز به ادوات دیگری داشته باشد که خود بر روی هزینه و زمان اجرا تاثیرگذار خواهد بود. در این موارد استفاده از وال پست، میلگرد بستر یا … ممکن است گزینه معقول‌تری به حساب آید.

انتخاب وال مش مناسب

متاسفانه در حال حاضر وال مش جزو اقلامی است که جنس‌های بی‌کیفیت و غیراستاندارد فراوانی از آن در بازار وجود دارد. وال مش المانی خلاقانه است که با وجود وزن سبک، عملکردی فوق العاده دارد. اما این عملکرد فوق العاده شدیدا وابسته به کیفیت بالای الیاف شیشه‌ای است که در آن به کار گرفته شده است. با توجه به این مساله استفاده کننده از وال مش نیازمند بررسی دقیق محصولی است که قصد خریداری آن را دارد. طبق بند 5 – 1 – 5 مقررات ملی ساختمان مقبولیت کلیه مصالح و مواد به کار رفته در ساخت یک ساختمان باید توسط سازمان ملی استاندارد ایران یا آزمایشگاه‌های تایید صلاحیت شده از طرف سازمان مذکور تصدیق شده باشد. لذا وال مشی که یک سازنده اجازه استفاده از آن را دارد نیز از این قاعده مستثنی نیست و باید تاییدیه خود را از سازمان‌های ذی صلاح ذکر شده دریافت کرده باشد.

رعایت نکات اجرایی

علاوه بر کیفیت مناسب و تایید شده، عملکرد وال مش به اجرای صحیح آن نیز بسیار وابسته است. وال مشی که یک دیوار را مقاوم سازی می‌کند میزان مواد بسیار کمی را شامل می‌شود. در نتیجه تنها با اجرای صحیح آن است که نیروهای لرزه‌ای ناشی از ارتعاش دیوار دقیقا بر راستای وال مش انطباق می‌یابند و وال مش توانایی کنترل و مهار دیوار را خواهد داشت. اجرای صحیح وال مش کاملا باید پیوست ششم استاندارد ۲۸۰۰ و نشریه ۷۱۴ و ۸۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان انجام شود. بنابراین سازنده قبل از انتخاب روش مقاوم سازی خود باید امکان اجرای صحیح را برای تمام دیوارهای ساختمان خود مد نظر قرار دهد. چه بسا در بعضی از دیوارها اجرای وال مش مطابق قوانین آیین نامه امکان پذیر نباشد که در این صورت استفاده از المان‌های دیگر مهار دیوار مانند وال پست، میلگرد بستر و … راه حل خواهد بود.